ιουλιανός

I

Όνομα ιστορικών προσώπων της αρχαιότητας.

1. Ι. Σάλβιος (Julianus Salvius, 100; – 170 μ.Χ.). Ρωμαίος νομοδιδάσκαλος. Γεννήθηκε στο Αδραμμύτιο και ήταν παππούς του αυτοκράτορα Μάρκου Διδίου Σάλβιου Ιουλιανού. Αφού υπηρέτησε σε διάφορα αξιώματα, εξελέγη δύο φορές ύπατος. Αργότερα έγινε λεγάτος στην Κάτω Γερμανία και στη βόρεια Ισπανία και ανθύπατος στην Αφρική (μετά το 166). Με εντολή του αυτοκράτορα Αδριανού συγκέντρωσε τα έδικτα των πραιτόρων. Η συλλογή αυτή ορίστηκε επίσημος κώδικας του κράτους και ονομάστηκε διηνεκές έδικτον (edictum perpetuum). Εκτός από αυτό ο I. έγραψε και διάφορα άλλα έργα νομικού περιεχομένου: Libri ad urseium ferocem, Ad minicium, Liber singularis de ambiquitatibus και Questiones. Όλα τα έργα του περιέχονται αποσπασματικά στους Πανδέκτες του Ιουστινιανού.

2. Ι. ο Θεουργός (2ος αι. μ.Χ.). Γιος του Ιουλιανού του Χαλδαίου, ο οποίος είχε γράψει το έργο Περί δαιμόνων. Αναφέρεται ότι επί αυτοκράτορα Μάρκου, το 174 μ.Χ., στον πόλεμο των Μαρκομάννων, πέτυχε το θαύμα της βροχοποιίας. Ο Πρόκλος και ο Ψελλός του αποδίδουν και άλλα θαύματα. Έγραψε τα έργα Υφηγητικά και Περί των ζωνών, τα οποία δεν διασώθηκαν.

3. Γραμματικός και συγγραφέας (2ος αι. μ.Χ.). Έγραψε το Λεξικό των παρά τοις δέκα ρήτορσι λέξεων, που περιείχε αλφαβητικά τις κυριότερες εκφράσεις των αττικών ρητόρων.

4. Ι. ο Καππαδόκης (4ος αι. μ.Χ.). Δάσκαλος της ρητορικής και σοφιστής στην Αθήνα.

II

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Τον δολοφόνησαν χτυπώντας το κεφάλι του με ξύλο. Η μνήμη του τιμάται στις 2 Σεπτεμβρίου.

2. Καταγόταν από την περιοχή Κριντεούς κοντά στην Άγκυρα. Συνελήφθη επί Λικινίου (307-323) και επειδή αρνήθηκε να προδώσει χριστιανούς που κρύβονταν, μαρτύρησε με αποκεφαλισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Σεπτεμβρίου.

3. Καταγόταν από την Αφρική. Πήγε στην Τερακηνή της Ιταλίας για να καταστρέψει έναν ναό του Απόλλωνα. Για την πράξη του αυτή καταδικάστηκε σε θάνατο με αποκεφαλισμό, μαζί με τον διάκονο Καισάριο. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Οκτωβρίου.

4. Καταγόταν από την Αντινοούπολη της Αιγύπτου. Έγινε μοναχός μαζί με τη σύζυγό του, Βασίλισσα. Έχτισαν μάλιστα μοναστήρι, στο οποίο ο Ι. ήταν ηγούμενος. Σε κάποιον διωγμό οι εθνικοί έκαψαν το μοναστήρι και αποκεφάλισαν τον ίδιο. Η μνήμη του τιμάται στις 8 Ιουνίου.

5. Γιατρός, o οποίος καταγόταν από την Έμεσα. Μαρτύρησε επί Νουμεριανού με αποκεφαλισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 6 Φεβρουαρίου.

6. Μαρτύρησε μαζί με τον Εύβουλο με ξίφος. Η μνήμη τους τιμάται στις 6 Μαρτίου.

7. Καταγόταν από τα Ανάζαρβα της Κιλικίας. Όταν ήταν 18 ετών, τον έβαλαν μέσα σε σάκο με άμμο και τον έριξαν στη θάλασσα. Η μνήμη του τιμάται στις 16 Μαρτίου.

8. Τον δολοφόνησαν σέρνοντας το κορμί του πάνω σε αγκάθια βάτου. Η μνήμη του τιμάται στις 18 Μαΐου.

9. Μαρτύρησε επί εικονομαχίας με αποκεφαλισμό. Μαζί του μαρτύρησαν και οι Αλέξιος, Δημήτριος, Ιάκωβος, Ιωάννης, Λεόντιος, Μαρία η Πατρικία, Μαρκιανός, Πέτρος και Φώτιος. Η μνήμη του τιμάται στις 9 Αυγούστου.

10. Ασκητής στον Ευφράτη επί Ιουλιανού του Παραβάτη. Η μνήμη του τιμάται στις 18 Οκτωβρίου.

III

(Κωνσταντινούπολη 331 – Κτησιφών 363 μ.Χ.). Αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους (361-363). Είναι γνωστός ως ΠαραβάτηςΑποστάτης. Ανιψιός του Μεγάλου Κωνσταντίνου, υπήρξε μία από τις πιο ιδιόρρυθμες προσωπικότητες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Αφού διασώθηκε, όπως και o αδελφός του, Γάλλος, από τη σφαγή όλων των συγγενών του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την οποία είχε διατάξει ο γιος του, Κωνστάντιος B’, στάλθηκε στο φρούριο της Νικομήδειας, όπου είχε δάσκαλο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας τον δούλο Μαρδόνιο και των θρησκευτικών τον επίσκοπο Ευσέβιο. Στην αυλή της Κωνσταντινούπολης, όπου προσκλήθηκε αργότερα, συναναστράφηκε Έλληνες ρήτορες, εθνικούς και χριστιανούς, και σε ένα ταξίδι του στην Αθήνα γνώρισε στην ακμή τους ακόμα τις φιλοσοφικές σχολές της πόλης. Το 354, όταν και o αδελφός του, Γάλλος, σκοτώθηκε με διαταγή του αυτοκράτορα, o Ι. σώθηκε, επειδή ήταν ακόμη νέος, αλλά φυλακίστηκε. Επτά μήνες αργότερα αποφυλακίστηκε και στάλθηκε πάλι στην Αθήνα, όπου συνέχισε τις φιλοσοφικές σπουδές του και γνώρισε τους μεγάλους δασκάλους του χριστιανισμού, Βασίλειο τον Μέγα και Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό.

Το 356 η ζωή του άλλαξε και ο I. άφησε τις φιλοσοφικές σπουδές του για vα αναλάβει ανώτερα στρατιωτικά καθήκοντα. Ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος, που αντιμετώπιζε σοβαρές δυσκολίες στη Δύση, τον κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη, τον ανακήρυξε καίσαρα και τον έστειλε να υπερασπίσει τη Γαλατία από τις γερμανικές επιδρομές. Ο Ι., με απαράμιλλη αποφασιστικότητα και εξαιρετική οργανωτική ικανότητα, απέκρουσε τους επιδρομείς και ανόρθωσε οικονομικά τη χώρα, με εξαιρετικό πνεύμα δικαιοσύνης. Συμπαθής στον στρατό και στον λαό, όσο μισητός ήταν o Κωνστάντιος, ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας έπειτα από τον θάνατο του τελευταίου (361) και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό. Στη σύντομη βασιλεία του πέτυχε την ανόρθωση του κράτους, το οποίο βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Εξυγίανε τα οικονομικά, καταπολέμησε τον πληθωρισμό, μείωσε τις δαπάνες της αυλής, διατίμησε τα τρόφιμα και αναδιοργάνωσε το φορολογικό σύστημα και τις δημόσιες υπηρεσίες.

Η πολιτική του στον θρησκευτικό τομέα υπήρξε ιδιαίτερα ουσιαστική. Θέλοντας να εφαρμόσει πολιτική ανεξιθρησκίας, διέταξε να αποδοθούν στους εθνικούς οι αρχαίοι ελληνικοί ναοί που είχαν γίνει χριστιανικοί, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των χριστιανών. Γνώστης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, ο Ι. πίστευε πως θα μπορούσε να διορθώσει τα κακώς κείμενα του κράτους του με την επιστροφή στην αρχαία ελληνική θρησκεία και αντιμετώπισε με βία την αντίδραση των χριστιανών, οι οποίοι τον κατηγόρησαν από τότε ως Παραβάτη.

Προσπάθησε να δημιουργήσει μια κρατική θρησκεία, η οποία θα δεχόταν και τους αρχαίους θεούς, θα είχε ιερατείο, στο οποίο θα ανήκαν χωρίς διάκριση ιερείς των διαφόρων θρησκειών και ο αρχηγός της θα ήταν o αυτοκράτορας. Το σχέδιο αυτό πολέμησαν τόσο οι χριστιανοί όσο και πιστοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, οι οποίοι θεωρούσαν παράλογο το πρόγραμμά του, καθώς και οι κυνικοί και επικούρειοι φιλόσοφοι. Πέθανε ηρωικά πολεμώντας εναντίον των Περσών και, κατά την παράδοση, ξεψυχώντας ομολόγησε την ήττα του από τον χριστιανισμό, αναφωνώντας «Νενίκηκάς με, Ναζωραίε».

Έγραψε σε άριστη ελληνική γλώσσα φιλοσοφικά έργα, που θεωρούνται αριστουργήματα ύφους.

Χρυσό νόμισμα που εικονίζει τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουλιανό τον Παραβάτη.

* * *

-ή, -ό

1. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον Ιούλιο Καίσαρα («Ιουλιανό ημερολόγιο» — το ημερολόγιο που εισήχθη από τον Ιούλιο Καίσαρα)

2. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον μήνα Ιούλιο ή συνέβη κατά τη διάρκεια τού Ιουλίου («Ιουλιανή μοναρχία» — η μοναρχία η οποία εγκαταστάθηκε στη Γαλλία μετά την επανάσταση τού Ιουλίου τού 1830 από τον Λουδοβίκο Φίλιππο)

3. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τα Ιουλιανά

α) ταραχές που συνέβησαν στην Αθήνα τον Ιούλιο τού 1920

β) πολιτικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα τον Ιούλιο τού 1965.

[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στην ελλ. ξεν. όρου, πρβλ. λατ. julianus < Julius (Ιούλιος)].